Daire, Dükkan ve Arsaların Zekatı Nasıl Hesaplanmalıdır?

Selâmun aleyküm.

Daireler, dükkânlar, arsalar, tarlalar ve benzeri taşınmazların tümü için zekât konusunda aşağıdaki kurallar geçerlidir:

Ticaret için olmayan taşınmazların zekâtı yoktur. ‘Ticaret için’ ifadesi, üzerinde iş yeri kurup orada ticaret yapma anlamında değildir. Bilakis o taşınmazın satılık veya değil durumu ile alakalıdır. Bu bir genel kuraldır. Kişinin oturduğu veya kiraya verdiği evi, iş yeri, deposu, arsası, tarlası satılık olmadıkça zekât gerektirmez. Ziraat için kullanılan yerlerin hükmü de böyledir. Ne denli büyük olursa olsun, taşınmaz olarak zekâtı yoktur; orada üretilen tarım ürünü için zekât düşünülmelidir. Taşınmazlar kişilere ait olduğunda zekâtları vardır. Vakıfların, derneklerin ve benzeri kurumların ellerindeki taşınmazlar zekâta tabi değildir. Bir tarla, satmak için bulundurulurken üzerinde ziraat yapılsa hem tarlanın taşınmaz olarak zekâtı verilir hem orada yetişen ürünlerin zekâtı gerektiriyorsa zekâtı verilir. Kiraya vermek ve gelir elde etmek için bulundurulan bütün taşınmazların hükmü böyledir: Taşınmaz olarak zekâtı yoktur ama elde edilen gelir bütçeye katıldığında zekât verilirken zekâtı verilmiş olur. Bir taşınmazın satılıktır veya değildir şeklindeki niteliği, sahibinin niyeti ile bağlantılıdır. Esasen her yer satılık olabilir ama ‘ileride satabilirim’ düşüncesi ile ‘burası satılıktır’ diye ilan asma durumu aynı değildir. Bir yerin taşınmaz olarak ‘ticarî’ kabul edilmesi, sahibinin orayı satmayı kesin kararlaştırmış ve satış için gerekli işleri yapmış olması ile anlaşılabilir. Örnek olarak, bir emlakçının elindeki arsa/daire ile sıradan bir kişinin ileride satabilirim düşüncesi ile bulundurduğu arsa/daire ele alınabilir. Zekât gereken taşınmaz emlakçının elindeki arsa/daire mantığı ile bulundurulandır. Bulundurma mantığı ile elde edilen taşınmaza zekât gerekmez ancak aynı taşınmaz, uygulamaya geçilmiş, niyetle beraber ticari metaa dönüşür ve zekâtı gerekir. Aynı şekilde ticari mantıkla aldığı bir taşınmazı daha sonra bir sebeple satılık listesinden düşüren ve niyet değiştiren de o taşınmaz için zekât vermez. Çünkü taşınmazların zekât malı niteliğinde olması sahibinin bulundurma niyetine bağlıdır; ticari/satılık niyeti olan için zekât vardır, gerisinde yoktur. Ticari bir meta gibi bulundurulduğu sürece de her yıl zekâtı verilecektir. Yapım aşamasındaki taşınmazlar da zekât malıdırlar, zekâtları verilmelidir. Mesela bir daire yapım aşamasında iken sahibinin zekât vakti geliyorsa, dairenin o anki değeri üzerinden zekâtı verilir. Aslında satmak için bulundurduğu hâlde, ilerideki bir değerlenme ihtimalinden ötürü satışı erteleyen/yapmayan da taşınmazın zekâtını verecektir. Üzerinden yıllar geçse bile durum böyle olduğu sürece, her yıl zekâtı o yılki değerine göre verilecektir. Ancak ‘param değerlensin’ diye satın alınan taşınmaz böyle değildir. O ticaret malı değildir, onun zekâtı gerekmez. Taşınmazların, birden çok sahibi varsa, her ortak hissesine tekabül eden kadarının zekâtını verir. Taşınmazın zekât değeri ölçülürken piyasadaki ortalama fiyat hesap edilir. Sahibinin aklındaki ya da beklentisindeki rakama itibar edilmez. Değeri tespit edilince de onun yüzde iki buçuğu zekât olarak verilir. Parasını taşınmaza yatıran birisinin, zekât için şart olan yıl geçmesi durumu o taşınmazda aranmaz. Çünkü eldeki para ile o paranın taşınmaza dönüşmesi yeni hesap türü açmayı gerektirmez. Para ve taşınmaz zekât metaı olması bakımından aynıdır. Mesela milyon lirası olan, o milyon lira üzerinden zekât yılı sayıyordu. Milyon liranın beş yüzünü taşınmaza verdiğinde elinde yine beş yüz artı beş yüz yani milyon var demektir. Zekât senesini taşınmaz nedeni ile yeniden başlatmaz. Eski sene hesabı devam eder. Büyük taşınmazların zekâtını, zekât vakti anında elinde nakit olmadığı için veremeyenler, ne kadar zekât vermeleri gerektiğini hesap ederler ve zekâtı ya ellerine nakit geçince ya da taşınmazı sattıklarında verebilirler.

Selâmun aleyküm.
Nureddin YILDIZ
fb.com/nureddinyildiz
twitter.com/nurettinyildiz
instagram.com/nureddinyildiz